Chuyển số thập phân thành số hữu tỉ

Phương pháp. Khi ta gặp một số thập phân (biểu diễn một số hữu tỉ nào đó) mà muốn chuyển sang dạng phân số tối giản, ta tiến hành như sau:

  1. $\bullet$ Lấy số đó trừ đi phần nguyên, nếu hiệu là phân số thì coi như xong.
  2. $\bullet$ Nếu hiệu là số thập phân nhỏ hơn 1 ta nghịch đảo hiệu này, nếu hiệu là số thập phân lớn hơn 1 ta trừ cho phần nguyên rồi nghịch đảo hiệu tạo thành.
  3. $\bullet$ Tiếp tục quá trình như trên đến khi gặp một số hữu tỉ thì dừng. Viết lại quá trình dưới dạng một phương trình tìm $x$ (là số cần tìm).
hsg hcm4a

 

GIẢI

 

hsg hcm4b hsg hcm4c hsg hcm4d
 
hsg hcm4e
 
Ta có: $x-2021=\left[\left(505+\dfrac14\right)^{-1}+2\right]^{-1}$
 
hsg hcm4f
 
Suy ra mẫu số của $x$ là $4046$, do đó tử số sẽ là hsg hcm4g.
 

Dùng GCD (trên máy tính thứ hai) kiểm tra ta thấy tử và mẫu nguyên tố cùng nhau, nên phân số tạo thành là phân số tối giản. Kết luận $a+b=$ hsg hcm4h
 

Nhận xét: Tổng này rất thường gặp trong kỳ thi HSG MTCT nên ta ghi nhớ như sau:
$$\sqrt{1+\dfrac{1}{x^2}+\dfrac{1}{(x+1)^2}}=1+\dfrac{1}{x}-\dfrac{1}{x+1}$$
Khi ta viết ra tất cả các số hạng của tổng thì hai phân số kề nhau ở dòng trên sẽ triệt tiêu với hai phân số ở dòng dưới, kết quả tổng sẽ có mẫu là $\text{mẫu số}_\text{đầu tiên của ps thứ nhất} \times \text{mẫu số} _{\text{cuối cùng của ps thứ hai}}$. Theo nhận xét này, trong ví dụ trên mẫu sẽ là $2\times 2023$. Lây mẫu số này nhân cho tổng (tính bằng MTCT) ta sẽ được tử số.

 

hsg hcm5a

 

GIẢI

 

$$\dfrac{1}{2.4.6}+\dfrac{1}{4.6.8}+ \cdot + \dfrac{1}{2018.2020.2022}=\dfrac18\left[\dfrac{1}{1.2.3}+\dfrac{1}{2.3.4}+ \cdot + \dfrac{1}{1009.1010.1011}\right]$$

hsg hcm5b hsg hcm5c hsg hcm5d

 
 
 

Bài tập bổ sung
tong1a

 

$\displaystyle \sum_{x=1}^{1009}\dfrac{1}{(2x-1)(2x+1)(2x+3)}=$ tong1b lưu vào A.
 
Bài này ta không dùng phương pháp “trừ phần nguyên – nghịch đảo” được, ta phân tích phân số $$S=\dfrac{1}{(2x-1)(2x+1)(2x+3)} =\dfrac{A}{2x-1}+\dfrac{B}{2x+1}+\dfrac{C}{2x+3}$$

Ta có nhận xét $A+B+C=0$ (chú ý tới hệ số của $x^2$ của hai tử số).
 
Ta viết tổng $S$ như sau:

tong1c

 

các phần tử nằm trên đường gạch chéo có tổng bằng $0$ nên $S$ là một phân số có mẫu số là $2019.2021$ và do đó tử số là tong1d.
 
Vậy $n-7m=$ tong1e

 
 
 
 

 

Chia sẻ

About TS. Nguyễn Thái Sơn

TS. Nguyễn Thái Sơn
Nguyên trưởng Khoa Toán-Tin học ĐHSP TP HCM (1999-2009). Nguyên Giám đốc- Tổng biên tập NXB ĐHSP TP HCM (2009-2011). Nguyên Tổng thư ký Hội Toán học TP HCM (2008-2013).

Bài Viết Tương Tự

Phân biệt Int và Intg

Định nghĩa:   1. $\text{Int} (x)$ là phần nguyên của $\boldsymbol{x}$, tức là phần đứng …